Door Loek van Kooten
Ons judoliefhebbers wordt verteld dat kata en randori gelijk zijn aan de wielen van een wagen. Tijdens trainingen wordt ons gezegd dat ze onontbeerlijk zijn voor het leren van de juiste technieken. Desondanks zijn we dag en nacht bezig met randori-gerichte training en zien we kata slechts als een middel om een hogere dan te verkrijgen.
Toen ik in mijn jonge jaren bezig was met competitief judo, had ik zelf ook nooit serieus nagedacht over kata. Ik wist er niets van en was er dus ook niet in geïnteresseerd. Op mijn 28e begon er echter een nieuw hoofdstuk in mijn leven en kreeg ik de kans om naar de afdeling Lerarenopleidingen voor de Krijgskunst van de Nationale Politieacademie (Judo) te gaan. Dit was voor mij een fantastische gelegenheid om als instructeur opnieuw kennis te maken met de basisbeginselen van het judo. Omdat ik direct kata-les kreeg van geweldige leraren, ontwikkelde zich een interesse in mij die ik nog niet eerder had gevoeld en sloeg ik een nieuwe weg in naar een leven waarin ik mij bewust was van het begrip kata.
Dit was voor mij een keerpunt. Ik raakte betrokken bij kata-demonstraties op de All-Japan Judo Championships en de opnamen van een kata-video waarop ik zo vaak voor uke moest spelen, dat ik uiteindelijk blauwe plekken op de achterkant van mijn dijen kreeg. Ook de kans die werd geboden om in het buitenland kata-les te geven, is voor mij een waardevolle en onmisbare ervaring geweest. Zonder kata zou ik niet zijn wie ik ben. Hoe meer ik leer, des te meer ik ontdek. Kata hebben mijn hart gestolen.
Jigorō Kanō leert ons: “Als je kata en randori vergelijkt met de zinnen in een tekst, dan vormen kata de grammatica, en randori de tekst. Door te leren hoe de grammatica werkt en hoe je een tekst moet schrijven, leer je schitterende zinnen te bouwen. Zo is het ook met kata en randori: door ze samen te oefenen, verbeter je je techniek.”
Judotechnieken bestaan uit talloze methoden voor aanval en verdediging. Voor kata zijn hier typische en praktische vormen uit gehaald, die zijn samengevoegd tot een vast geheel van volgorden en methoden. Door kata te oefenen, leer je de theorie achter de juiste uitvoering van de technieken, zodat je jezelf deze technieken eigen kunt maken.
Ik heb echter het idee dat veel judoliefhebbers in de vooronderstelling verkeren dat judotechnieken alleen bestaan uit de nagewaza en katamewaza uit het randori. Maar judo heeft zich ontwikkeld vanuit het jiujiutsu en omvat daarom alle martiale technieken. Die technieken kun je oefenen met kata. Dat geldt vooral voor atemiwaza.
Als je alleen binnen Japan actief bent, heb je het helemaal niet in de gaten, maar naarmate je meer betrokken raakt bij instructie in het buitenland, zie je bijna niets anders: mensen gaan volledig op in het judo. Ze klagen niet over de allesbehalve ideale judo-omstandigheden als hun tatami en gi totaal versleten zijn. Ze laten geen moment onbenut, zijn zich totaal niet bewust van tijd en stellen continu vragen. Ik verbaas me altijd over hoe serieus men met kata bezig is. Mensen vragen me zelfs om hun kata te beoordelen alsof het een echt dan-examen betreft.
Ik heb sterk het gevoel dat dit anders is bij de Japanners, voor wie kata-onderwijs welhaast vanzelfsprekend is. In het buitenland vergeet ik de hitte van de dojo en heb ik het ondertussen geweldig naar mijn zin. Het zou mooi zijn als de Japanse judojeugd zich meer bewust wordt van de ideale omstandigheden waarin wij verkeren. Daar moeten we dankbaar voor zijn, en juist dat zou ons nog meer moeten enthousiasmeren.
Dit jaar wordt de 22e editie van het nationale kata-toernooi, de All-Japan Kata Judo Championships, gehouden. Dit toernooi vindt plaats om de verspreiding en promotie van het judo te bevorderen via kata, dat samen met randori de peilers voor onze judotraining vormt. Sinds de oprichting van de Kōdōkan hebben onze voorgangers gestreefd naar nationale unificatie van de negen kata, waardoor het judo lange tijd allerlei veranderingen heeft ondergaan. Een van de schitterende resultaten daarvan is dit kata-toernooi, en ik kan slechts hopen dat deze ontwikkeling zich zal voortzetten.
De verspreiding van kata begint ook in het buitenland zijn vruchten af te werpen: de laatste jaren mogen kata zich internationaal in een steeds grotere belangstelling verheugen, zelfs in die mate dat het op alle onderdelen voor Japan steeds moeilijker wordt om nog gouden medailles te halen. De vorderingen die wereldwijd worden geboekt op de World Kata Championships zijn dan ook opmerkelijk te noemen.
Buitenlanders die meedoen aan de kata-seminars van de Kōdōkan zeggen dat ze kata willen leren in Japan, omdat dit land de bakermat van het judo is. Ik verbaas me over het feit dat er mensen zijn die nuchter (en terecht!) antwoorden dat de leer van judo niet alleen om wedstrijden draait, en dat hun doel om judo te leren ergens anders ligt.
Ook in de prefectuur Iwate organiseer ik drie keer per jaar een kata-seminar en -toernooi en streef ik naar verbetering en versterking van kata, zodat het judo zich verder kan ontwikkelen. Kata mogen zich in een steeds grotere belangstelling verheugen en het aantal deelnemers aan het seminar stijgt elk jaar opnieuw. Het beoogde doel is bereikt, maar we zijn helaas nog niet zo ver dat kata ook competitief worden beoefend. Wat kata-toernooien betreft houden we op één dag een seminar en een voorronde voor de onderdelen op de All-Japan Kata Judo Championships waarvoor de regio Tōhoku uitkomt. Tijdens seminars op andere dagen houden we ook demonstraties voor andere onderdelen, maar we zullen iets moeten doen aan het feit dat er elke keer maar 10 paren meedoen. Daarnaast zal het nog wel even duren voordat mensen gewend zijn aan de andere invalshoek bij kata ten opzichte van randori. Bij kata ligt het accent op het verkrijgen van inzicht, verfijnde motoriek en de diepgaande gedachte achter de expressie.
Ten slotte is het enorm jammer dat oudere leerlingen, die geen randori meer kunnen uitvoeren, geen plaats meer krijgen in de dojo en daardoor als vanzelf steeds verder van het judo af komen te staan. Ik constateer echter dat oudere mensen zich bij andere sporten alleen maar meer verdiepen in hun studie. Zouden we binnen het judo ook geen methoden en locaties nodig hebben die zich richten op veteranen? Kata zijn daarvoor onontbeerlijk.
Door kata te leren, kun je je op hogere leeftijd nog meer verdiepen in het judo. Ik hoop dan ook dat we kata verder kunnen integreren in het judo, zodat mensen deze sport hun leven lang kunnen blijven beoefenen. En ik hoop dat we veel leraren kunnen opleiden die de positie van het kata verder kunnen verbeteren. Met mijn activiteiten in Iwate hoop ik daar een kleine bijdrage aan te kunnen leveren.
Midori Chiba
Voorzitter van de judobond van de prefectuur Iwate