Atleten, trainers, en coaches hebben net als Sven Kramer regelmatig de neiging ‘niet verliezen’ als doel te stellen, weliswaar met de goede bedoeling om ‘een podiumplek veilig te stellen’ of ‘minimaal een punt mee naar huis’ te nemen, maar het gevaar is levensgroot dat dat juist daarom niet gaat lukken. Al in 1863 noteerde de Russische schrijver Fyodor Dostoevsky in zijn ‘Winter Notes on Summer Impressions’ dat het proberen om niet aan een ijsbeer te denken als gevolg heeft dat het verdomde beest niet uit je gedachten is weg te slaan. Met dit fenomeen als uitgangspunt introduceerde collega Daniel Wegner van Harvard University in 1987 de ‘Ironic Process Theory’ in de psychologische literatuur.
De Marshmallowtest
Op de Stanford universiteit werd een test ontwikkeld om de zelfbeheersing van een kind te testen. Het kind werd alleen gelaten in een kamer en kreeg een bordje met daarop een marshmallow voor zich. Het kind kreeg de instructie dat het twee marshmallows zou krijgen als hij het vol zou houden om vijf minuten lang alleen te zijn en niet van de marshmallow zou eten. In de kamer waren verder geen speeltjes aanwezig die het kind kon gebruiken als afleiding van de verleiding. Hoe dat verliep is te zien in dit filmpje.
Marshmallowtest minder betrouwbaar dan gedacht
Enkele jaren geleden werd echter bekend gemaakt dat de marshmallowtest minder betrouwbaar was als het kind eerder ervaring had opgedaan met onbetrouwbare personen, zoals ouders die gemaakte beloften niet nakwamen en/of een medewerker die een eerder beloofde beloning bij andere testen niet gaf. Het kind hield zich minder vaak aan de afspraak om niet te eten van de ene marshmallow als een onbetrouwbare medewerker beloofde dat het kind twee marshmallows kon verdienen als de marshmallow niet was opgegeten nadat het kind zich vijf minuten alleen moest vermaken. Het werd duidelijk dat betrouwbaarheid van ouders en andere opvoeders belangrijk is voor het ontwikkelen van vertrouwen en wilskracht van een kind om niet van de marshmallow te eten.
Vertrouwen en betrouwbaarheid nodig
Wat we van de marshmallowtest kunnen leren is dat er wilskracht voor nodig is om de verleiding van het eten van de marshmallow te weerstaan in ruil voor een grote(re) beloning van nog een extra marshmallow. Daarnaast blijkt uit de latere onderzoeken dat er ook vertrouwen dat de beloning in de afgesproken termijn uitgekeerd gaat worden nodig is om de wilskracht op te brengen voor het niet eten van de marshmallow. Een derde conclusie is dat de persoon die een beloning beloofd dus ook betrouwbaar moet zijn en dat die eerder geloofd wordt als het kind ervaringen heeft opgedaan met betrouwbare opvoeders.
Het belang van wilskracht
Voor het weerstaan van (voedsel)verleidingen is wilskracht nodig. Zelfbeheersing was lange tijd een woord waar een taboe op leek te rusten. Toch blijkt dat zelfbeheersing en discipline en mens toch verder kunnen brengen dan gedacht, maar dan is het wel nodig om de wilskracht goed in te zetten. Roy Baumeister omschrijft “wilskracht” ook wel als een spier die uitgeput kan raken. Daarom is bij het trainen van wilskracht ook nodig om af en toe rust te nemen zodat de wilskrachtspier niet te snel uitgeput raakt. Het is ook belangrijk om niet al te veel tegelijk te willen, omdat dat ook tot een overbelasting van de wilskracht leidt. Daarnaast zijn ook mechanismen nodig om de wilskracht niet tot het uiterste op de proef te stellen.
Discipline voor sportprestaties en leefstijl
Een sporter die zijn grenzen wil verleggen weet dat hij/zij voldoende en slim moet trainen, goed moet rusten en zijn voeding goed moet timen. Een sterke motivatie is een belangrijke voorwaarde om een dag- en weekritme aan te houden waarin voldoende ruimte is voor voldoende training, goede voeding en voldoende rust. Sporters die op zichzelf wonen moeten over voldoende zelfdiscipline beschikken om hieraan te voldoen. Afleiders kunnen daarbij belemmerend werken, maar te veel afzonderen voor de sport is echter schadelijk voor de persoonlijke ontwikkeling van de sporter.
Al deze dingen zijn ook van toepassing op een gezonde leefstijl, maar daarbij mag het tempo van invoeren iets lager liggen dan bij de prestatieverbetering voor de topsporter.
Te veel “discipline” onveilig en vermindert goed resultaat
In het voormalig Oostblok moesten de topsporters vooral de orders opvolgen van de trainers om mee te mogen doen. We weten inmiddels waar het staatsplan 14.25 van de DDR toe leidde. Wie denkt dat “we” in Nederland altijd netjes met onze sporters omgaan raad ik aan om eens het boek “De onvrije oefening” te lezen of deze reportage (schuif de timer door naar 18 minuten) te bekijken. Hoewel hier geen doping in het spel was is het schokkend hoe er met deze topturnsters is omgegaan. De campagne voor een veilige sport “Wel winnen hè” moet dus een breder bereik krijgen dan alleen het voetballen…
Een strak regime voor het verbeteren van de leefstijl kan op korte termijn opzienbarende resultaten geven, maar deze bieden geen garantie voor de langere termijn.
Thuisbasis belangrijk voor sport en leefstijl
Sporters kunnen pas echt excelleren als ze een solide basis hebben. En gezonde thuissituatie waarin voldoende (onder)steun(ing) geboden wordt is een belangrijke voorwaarde. Sporters die vanaf hun vroege jeugd al bezig waren met hun sport geven zelf ook vaak aan dat hun succes ook te danken is aan de support van hun ouders. Voor ouders is er een aparte website waarop goede tips te vinden zijn voor de ondersteuning van hun sportende kinderen.
Ook voor ouders die zich richten sport, bewegen en leefstijl is een website met veel informatie te vinden.
5 ingrediënten voor ontwikkelen wilskracht
- Vertrouwen in de haalbaarheid van het doel en de omgeving die je daarbij helpt.
- Betrouwbaarheid van omgeving voor het bieden van support.
- Motivatie om het doel te willen bereiken.
- Discipline om je te houden aan het levensritme voor het bereiken van het doel.
- Kennis om een gezonde leefstijl en/of sportprestatie na te streven.
